Popp-kaarten, 1842-1879

In de negentiende eeuw hebben verschillende privépersonen zich aan de uitgave van kadastrale plannen gewaagd, maar alleen Philip-Christian Popp heeft een werk nagelaten dat het lokale niveau overstijgt. In januari 1841 ontving de voormalige kadasterambtenaar uit Brugge toestemming van de minister van Financiën voor de uitgave van een Atlas op basis van kadastrale documenten. Deze beslissing betekende het startsein van een onderneming die tot een imposant levenswerk zou uitgroeien. Gedurende bijna veertig jaar publiceerde Popp de perceelsplannen en de vastgoedregisters van het grootste deel van het koninkrijk.

Cartografische kenmerken en waarde

Popps atlas telt ruim 2.000 kaarten en 30.000 registerbladen verspreid over 1.736 delen. Elk deel is aan een gemeente gewijd en omvat de uitgave van volgende kadasterdocumenten: het perceelplan van de gemeente op uiteenlopende schalen (1:1.250 tot 1:7.500) met weergave van topografische elementen als gebouwen, waterlopen en wegen. de legger: dit register geeft een overzicht van alle percelen gerangschikt per eigenaar. Behalve de naam, het beroep en de woonplaats van elke eigenaar op het moment van inschrijving worden het type, de oppervlakte en de belastbare waarde (KI) van elk perceel of gebouw vermeld. een overzicht van de verschillende inkomensklassen en een tabel met de totale belastingopbrengst in de gemeente. De Atlas bestrijkt een gebied waar driekwart van de Belgische bevolking en van het Nationaal Kadastraal Inkomen was gelokaliseerd. De uitgave dekt de provincies Brabant, Henegouwen, Luik, Oost- en West-Vlaanderen volledig met uitzondering van zes (pré fusie) steden (Gent, Geraardsbergen, Leuven, Luik, Oostende en Oudenaarde). Van de provincie Antwerpen zijn de arrondissementen Antwerpen en Mechelen respectievelijk gedeeltelijk en integraal gepubliceerd. Een minpunt van de Atlas is de afwezigheid van jaartallen. Behalve bij een handvol gemeenten heeft Popp elke datering uit commerciële overwegingen achterwege gelaten. In het kader van het project POPPKAD worden alle atlasdelen evenwel nauwkeurig gedateerd.

Bewaring en hergebruik

De uitgave van kadastrale plannen door Popp was een commerciële uitgave. De plannen zijn bijgevolg bij verschillende instellingen terug te vinden. De Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale beschikt over een online overzicht waarmee zowel de kaarten als de leggers makkelijk te raadplegen zijn. De Universiteitsbibliotheek van Gent beschikt eveneens over hoogwaardige scans van de kaarten en de leggers. Verder zijn de kaarten ook te raadplegen via Geopunt. De daarmee verbonden Datavindplaats biedt een publieke toegang tot een dataset met gescande originele Popp-kaarten en scans van kopieën. Het is deze dataset die op het platform wordt gebruikt.

(vrij naar Poppkad)

Meer weten?

Vrielinck, Sven. Grootse plannen: de kadastrale Atlas van België van P.C. Popp: genese en datering (1840-1880). Amsterdam: Amsterdam University Press, 2018.
Ronsijn, Wouter. De Kadasterkaarten van Popp: een sleutel tot uw lokale geschiedenis: historische geografie van Aarschot, Asse, Halle en Tienen aan de hand van de kadasterkaarten van Popp. Leuven, uitg. Peeters, 2007.
De Reu, Pieter. De geschiedenis van de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie, 1796-2006. Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2011.
Hannes, Juul. De Atlas cadastral parcellaire de la Belgique van P.-C. Popp: zijn betekenis voor de historische geografie der gemeenten. Gemeentekrediet van België. Driemaandelijks Tijdschrift, 22 (1968): 137-146.