Ferrariskaart - Kabinetskaart der Oostenrijkse Nederlanden en Prinsbisdom Luik, 1771-1778

Het einde van de 18de eeuw was in onze gebieden een vrij onstabiele periode. Het huidige België bestond dan grosso modo uit de Oostenrijkse Nederlanden (dit omhelsde het Hertogdom Luxemburg, Hertogdom Brabant, Graafschap Henegouwen, Graafschap Vlaanderen), het Prinsbisdom Luik (Heilige Roomse Rijk) en het Hertogdom Bouillon. In opdracht van keizerin Maria-Theresia en keizer Jozef II werden de Oostenrijkse Nederlanden gekarteerd onder leiding van generaal Joseph-Jean-François graaf de Ferraris (1726 – 1814).

Cartografische kenmerken en waarde

Deze eerste systematische grootschalige topografische kartering op schaal 1:11 520 (1771 – 1778) leidde tot een veelkleurige handschriftkaart – Kabinetskaart genaamd – in drie exemplaren waarvan de Koninklijke Bibliotheek te Brussel er één bezit. De andere exemplaren zijn te vinden in Wenen en Den Haag. De Kabinetskaart wordt vaak omschreven als de eerste systematische en grootschalige kartering van ‘België’. De 275 kaartbladen, geklasseerd volgens bundels, waren vergezeld van een beschrijvende tekst “Mémoires historiques, chronologiques et oeconomiques sur les .. feuilles du N°.. de la Carte de Cabinet des Païs-Bas Autrichiens pour …”, die in totaal 4000 bladzijden informatie biedt. Omwille van het historische belang werd van deze originele kaartserie een facsimile in offset beschikbaar gesteld voor het brede publiek door het Gemeentekrediet van België op verkleinde, maar afgeronde, schaal van 1:25 000 en uitgegeven in quadrichromie tussen 1965 en 1976. In 2009 verscheen de Grote ATLAS FERRARIS, gerealiseerd door de KBR, het NGI en de uitgeverij Lannoo; ook een klein formaat versie werd recentelijk beschikbaar.

Bewaring en hergebruik

Het AGIV (Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen, vandaag onderdeel van Informatie Vlaanderen) heeft via een overeenkomst met de KBR de kaartbladen gegeorefereerd en zo is de Kabinetskaart nu raadpleegbaar via het geoportaal van Informatie Vlaanderen. Via een samenwerking tussen de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) verkreeg het AGIV de mogelijkheid om de historische topografische kaarten te digitaliseren, te georefereren en ze raadpleegbaar te maken via geopunt.be, het geoportaal. De intellectuele eigendomsrechten van de gegeorefereerde kaarten zijn gedeeld en rusten bij de KBR en Informatie Vlaanderen.

(Bron: Datavindplaats Vlaanderen)

Meer weten?

• Z.n. De Grote Atlas van Ferraris. De eerste atlas van België. Tielt: Lannoo, 2017.